09 Temmuz 2024 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan Türk Sivil Havacılık Kanunu Ile Bazı Kanunlarda ve 655 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapilmasina Dair Kanun (“Kanun”) ile 618 sayılı Limanlar Kanununda (“618 Sayılı Kanun”) önemli değişiklikler ve eklemeler yapılmıştır. Nitekim daha öncesinde kamu payının kırılımı ve sair düzenlemelerinin kanunla düzenlenmesi yerine Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile düzenlenmesinin Anasaya aykırı bulunması nedeniyle Anayasa Mahkemesi tarafından 26.10.2023 tarihli ve 2023/180 sayılı Kararı ile iptal edilmesi üzerine bu kanuni düzenlemeye gidilmiştir.

Yürürlüğe konulan Kanun, gemilere verilen hizmetlere ilişkin taban ve tavan ücretlerinin tespiti, bölgesel hizmet sahalarının belirlenmesi, hizmetlerin özel sektöre gördürülmesine ilişkin usul ve esasların belirlenmesi, gelirlerden belirlenen oranda kamu paylarının alınmasına ilişkin hususları içermektedir. Ayrıca Kanun’da konuya ilişkin ayrıntılı hükümler içeren Uygulama Yönetmeliği’nin 6 ay içerisinde yürürlüğe konulması ve bölgesel kılavuzluk ve römorkörcülük hizmetleri ihaleleri işlemlerinin, bu Yönetmelik yayımından itibaren 1 ay içerisinde başlatılması, ihale sonuna kadar şu an yetkilendirilmiş kuruluşların kamu payını ödemek sureti ile hizmete devam edebileceği ve 01/03/2024 tarihi itibarıyla kamu payı ödeneceği düzenlenmiştir.

Kanun ile düzenleme konusu hizmet alanının genel çerçevesi çizilmiştir. Bu doğrultuda, 618 sayılı Kanuna Türkiye deniz yetki alanlarında, suyollarında ve içsularda verilecek kılavuzluk ve römorkörcülük hizmetleri, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından yürütüleceğine ve Bakanlığın bu hizmetleri, belirli usul ve esaslar dâhilinde gerçek veya tüzel kişilere yaptırabileceği veya devredebilieceğine ilişkin hüküm eklenmiştir. Klavuzluk ve römorkörcülük hizmetlerinin kamu yararı ve sorumluluğu önceliğiyle, bağımsızlık ve tarafsızlık ilkesi gözetilerek seyir emniyeti ile can, mal, deniz ve çevre emniyeti ve güvenliği odaklı olarak yürütülmesi esaslarına bağlanmıştır.

Bu çerçevede, kılavuzluk ve römorkörcülük hizmeti verenlerin Bakanlıkça belirlenen şartları sağlayamamaları veya kaybetmeleri ve verilen süre içerisinde şartları yerine getirememeleri halinde ilgili sahada hizmet vermesine izin verilmeyecektir. Ayrıca belirlenen yükümlülüklere aykırı hareket edenlere Bakanlık veya ilgili liman başkanlığı tarafından ihlalin niteliğine göre yüz bin Türk Lirasından iki milyon Türk Lirasına kadar idari para cezası yapıtırımı öngörülmüştür.

Kılavuzluk ve römorkörcülük hizmeti vermekte olan gerçek veya tüzel kişilerin, kılavuzluk ve römorkörcülük ile bunlarla bağlantılı palamar ve yer değiştirme gibi hizmetlerden elde ettiği gelirlerden oluşan aylık gayrisafi hasılattan, deniz alanlarındaki trafik yoğunluğu gözetilerek belirlenen pay oranları aşağıdaki gibidir:

  • Aliağa, Ambarlı, Gemlik, İskenderun, Kocaeli ve Mersin Bölge Liman Başkanlıkları merkez idari sahasındakiler için %30;
  • Bandırma, Ceyhan, İzmir, Samsun, Tekirdağ, Tuzla ve Yalova Bölge Liman Başkanlıkları merkez idari sahasındakiler için %25;
  • Antalya, Çanakkale, İstanbul, Karadeniz Ereğli ve Zonguldak Bölge Liman Başkanlıkları merkez idari sahasındakiler ile Karabigave Taşucu Liman Başkanlıkları idari sahasındakiler için %20;
  • Diğer bölge liman başkanlıkları veya liman başkanlıkları idari sahasındakiler için %10; İstanbul ve/veya Çanakkale Boğazlarından geçiş bölgesi için %20 oranında pay alınacaktır.
  • Ancak aylık gayrisafi hasılattanalınan payları %40’a kadar artırmaya veya %5’e kadar indirmeye Cumhurbaşkanı yetkili olacaktır.

Ayrıca İstanbul ve/veya Çanakkale Boğazlarından geçiş esnasında verilecek kılavuzluk ve römorkörcülük hizmetlerinin Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığının belirlediği usul ve esaslar dâhilinde Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü tarafından yürütüleceği ve bu konuda gerçek veya özel hukuk tüzel kişilerine yetkilendirme yapılamayacağına ilişkin özel hüküm bulunmaktadır.

Kamu kurum ve kuruluşları tarafından işletilen liman tesisleri ile 24/11/1994 tarihli ve 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanun kapsamında işletme hakkı devri/verilmesi yöntemiyle özelleştirilen liman tesisleri ve 8/6/1994 tarihli ve 3996 sayılı Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında Kanun kapsamında işletilen liman tesislerinin, sözleşmelerinde hüküm olması halinde sadece bu tesislere yönelik kılavuzluk ve römorkörcülük hizmetlerini verebileceklerdir.

Yukarıda belirtilen istisnalar ve askeri tesisler dışında, sınırları ile hizmet koşulları yönetmelikle belirlenen bölgesel hizmet sahalarında verilecek kılavuzluk ve römorkörcülük hizmetlerinin 4046 sayılı Kanunun 18 inci maddesinde belirtilen işletme hakkının verilmesi yöntemi kullanılarak ihale yoluyla gerçek veya tüzel kişilere yirmi yılı geçmemek üzere Bakanlık tarafından devredileceği hükme bağlanmıştır.

Özelleştirme ihalesinin esasları aşağıdaki gibi düzenlenmiştir:

  • İşletme hakkı verilmesi sözleşmesi için geçerli olacak kılavuzluk ve römorkörcülük ile bunlarla bağlantılı palamar ve yer değiştirme gibi hizmetlerden elde edilen gelirlerden oluşan aylık gayrisafi hasılattanverilecek pay oranının belirlenmesi amacıyla, 4046 sayılı Kanunun 18 inci maddesinde belirtilen pazarlık usulü uygulanmak suretiyle gerçekleştirilecektir.
  • Pazarlık usulü, kılavuzluk ve römorkörcülük hizmetleri için dördüncü fıkra uyarınca ilgili bölgede uygulanan pay oranı üzerinden artırma yapılmak suretiyle gerçekleştirilecektir.
  • Ancak Aliağa, Ambarlı, Ceyhan, Gemlik, İskenderun, Kocaeli ve Mersin Bölge Liman Başkanlıklarını kapsayan bölgesel hizmet sahalarında artırma yapmaya esas pay oranı kılavuzluk hizmetleri için %40 olarak belirlenmiştir.
  • Yeterliliği sağlayan bütün teklif sahiplerinin katılımı ile pazarlık görüşmesi yapılır ve görüşmeye katılan teklif sahiplerinin yer alacağı açık artırma suretiyle ihale sonuçlandırılır. İhale, Bakanlık bünyesinde, Bakan tarafından belirlenen ve beş kişiden oluşan ihale komisyonu tarafından gerçekleştirilecektir.
  • İhale komisyonunun, 4046 sayılı Kanunun 18 inci maddesinde belirtilen usul ve esaslara göre çalışması ve sekretaryası Denizcilik Genel Müdürlüğü tarafından yürütülecektir.
  • Bu madde kapsamında yapılacak işletme hakkının verilmesi imtiyaz sayılmayacaktır.
  • Bir bölgesel hizmet sahasında kılavuzluk hizmetleri ve römorkörcülük hizmetleri aynı kişilere ihale edilemeyecektir.
  • Bu çerçevede imzalanan sözleşmeler özel hukuk hükümlerine tabi olacaktır.
  • İhale aşamasında 4/1/2002tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun ceza ve yasaklama hükümleri, sözleşmenin uygulanması aşamasında 5/1/2002 tarihli ve 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun ceza, yasaklama ve sözleşmenin feshi hükümleri uygulanacaktır.

Düzenleme ile ayrıca; Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığınca, herhangi bir bölgesel hizmet sahasında veya liman tesisinde, kılavuzluk veya römorkörcülük hizmetlerinin yürütülmesine yönelik talep olmaması, bu hizmetleri yürüten gerçek veya tüzel kişilerin sunduğu hizmetin süresinden önce herhangi bir nedenle sona ermesi veya iptal edilmesi yahut mücbir sebep durumunun gerçekleşmesi halinde geçici olarak yeterli hizmet verebilecek şartları haiz mevcut kılavuzluk veya römorkörcülük hizmeti veren gerçek veya tüzel kişileri, kamu yararı amacıyla sınırlı olmak üzere, kapasite ve coğrafi yakınlık gibi hususları gözeterek makul bir süre için görevlendirebileceği veya bu hizmetin doğrudan Bakanlıkça üstelenebileceği belirlenmiştir.

Konuya ilişkin olarak 04.07.2024 tarihli ve 7519 sayılı Kanun’a aşağıdaki bağlantı üzerinden ulaşabilirsiniz:

https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2024/07/20240709-1.htm

26.10.2023 tarihli ve 2023/180 sayılı Anayasa Mahkemesi Kararı’na aşağıdaki bağlantı üzerinden ulaşabilirsiniz:

https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2024/02/20240227-2.pdf

Güzide Özbilen Şahin
Ortak | [email protected]