07 Ağustos 1989 tarihli ve 20249 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Bakanlar Kurulu’nun 89/14391 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar (“Karar”), Bakanlar Kurulu’nun 25 Ocak 2018 Tarihli ve 30312 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2018/11185 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar’ı (“2018/11185 sayılı Karar”) ile tadil edilmiştir. Buna göre Karar’ın kredilere ilişkin 17. maddesi yurt dışından temin edilen krediler ve yurt içinden temin edilen krediler şeklinde iki başlık altında yeniden düzenlenmiştir. Buna bağlı olarak 28 Şubat 2008 tarihli ve 26801 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karara İlişkin Tebliğ’in (“Tebliğ”) kredilere ilişkin maddesi de, 2018/11185 sayılı Karar ile yapılan değişiklikler doğrultusunda ve bunlara uygun olarak, 25 Ocak 2018 tarihli ve 30312 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2018-32/46 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (“2018-32/46 sayılı Tebliğ”) ile yeniden düzenlenmiştir. Bu bülten ile Karar’da ve Tebliğ’de yapılan değişiklikler ayrı ayrı ele alınacaktır.

1. Karar’da Yapılan Değişiklikler

a. Yurt Dışından Temin Edilen Krediler

2018/11185 sayılı Karar ile Karar’ın yurt dışından temin edilen kredileri düzenleyen hükmüne kredinin Türk lirası veya döviz olması ayrımı getirilmiştir. Değişiklikten önce yalnızca “kredi” ibaresi kullanılmış ve yurt dışından temin edilen her türlü kredi serbest bırakılmışken, yeni maddede kredinin Türk lirası cinsinden veya döviz olmasına bağlı olarak farklı düzenlemeler öngörülmüştür. İlgili 17. maddenin güncel metnine göre, “Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışından Türk lirası kredi temin etmeleri serbesttir. Temin edilen kredilerin bankalar aracılığıyla kullanılması zorunludur.” Ancak döviz kredisi bakımından bazı sınırlamalar ve bunlara ilişkin istisnalar hüküm altına alınmıştır. Buna göre, “Türkiye’de yerleşik kişiler yurt dışında yerleşik kişilerden bu maddede yer alan esaslar çerçevesinde döviz kredisi temin edebilir. Temin edilen kredilerin bankalar aracılığıyla kullanılması zorunludur. Prefinansman kredilerinin vadesi Bakanlık tarafından belirlenir.”

Söz konusu fıkrada belirtilen 17. maddede yer alan genel şart, 2018/11185 sayılı Karar ile düzenlenen “döviz geliri olması şartı” olup, Türkiye’de yerleşik kişilerden yalnızca döviz geliri olanların döviz kredisi temin etmelerine izin verilmiştir. Ancak 3. fıkrada sayılan aşağıdaki hallerde döviz geliri olması şartı aranmamaktadır:

a) Kamu kurum ve kuruluşları, bankalar ile Türkiye’de yerleşik finansal kiralama şirketleri, faktoring şirketleri ve finansman şirketlerinin kullanacakları döviz kredileri.

b) Kullanım tarihinde kredi bakiyesi 15 milyon ABD doları veya üzerinde olan Türkiye’de yerleşik kişilerce kullanılacak döviz kredileri.

c) Yatırım teşvik belgesi kapsamında kredi almaları öngörülen Türkiye’de yerleşik kişiler tarafından kullanılacak döviz kredileri ile 24/12/2007 tarihli ve 2007/13033 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Mal ve Hizmetlere Uygulanacak Katma Değer Vergisi Oranlarının Tespitine İlişkin Kararın eki (I) sayılı listenin 17 nci sırasında sayılan gümrük tarife istatistik pozisyonlarında yer alan makine ve cihazların (kullanılmış olanları ile aksam, parça, aksesuar ve teferruatları hariç) finansmanı için kullanılacak döviz kredileri.

ç) Uluslararası ilana çıkılan yurt içi ihalelere ilişkin faaliyetlerle ilgili olarak ihaleyi kazanan Türkiye’de yerleşik kişilerin veya Savunma Sanayii Müsteşarlığınca onaylanan savunma sanayii projelerini üstlenen Türkiye’de yerleşik kişilerin kullanacakları döviz kredileri.

d) Kamu özel işbirliği modeli kapsamında gerçekleştirilecek projeleri yürütmekle görevli olan Türkiye’de yerleşik kişilerin kullanacakları döviz kredileri.

e) İhracat, transit ticaret, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetlere ilişkin bağlantılarını ve muhtemel döviz gelirlerini tevsik etmek kaydıyla, son üç malî yılda döviz geliri olmayan Türkiye’de yerleşik kişilerin tevsik ettikleri muhtemel döviz gelirleri toplamını aşmayacak şekilde kullanacakları döviz kredileri.

f) Bakanlıkça belirlenecek esaslar dâhilinde Türkiye’de yerleşik kişilerin kullanacakları döviz kredileri.

Yine aynı maddenin 4. fıkrasında, döviz geliri olan Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışından kullanacakları döviz kredilerine uygulanacak miktar sınırlandırmaları belirtilerek bu sınırlandırmalara uyulup uyulmadığının kontrolü aracılık yapan bankalara yüklenmiştir. Bahsedilen miktar sınırlandırmaları Tebliğ’de yapılan değişiklikler başlığı altında aşağıda detaylı olarak açıklanacaktır.

17. maddenin 8. fıkrası uyarınca, “Bankaların, finansal kiralama şirketlerinin, faktoring şirketlerinin ve finansman şirketlerinin ilgili mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla kendi teamülleri çerçevesinde yurt dışından kredi temin etmeleri serbesttir.”

b. Yurt İçinden Temin Edilen Krediler

Yapılan değişiklik öncesi Karar’ın kredilere ilişkin maddesinde yurt dışından temin edilen krediler ile yurt içinden temin edilen krediler ayrı ayrı düzenlenmemiştir. Öte yandan, 2018/11185 sayılı Karar, yukarıda bahsedilen düzenlemelere ek olarak yurt içinden temin edilen kredilere ilişkin de kapsamlı bir hüküm öngörmüştür.

17/A maddesi uyarınca;

“(1) Türkiye’de yerleşik kişilerin ithalat ve ihracat rejimlerine göre emtia kredisi açmaları serbesttir.

(2) Bankalar ile Türkiye’de yerleşik finansal kiralama şirketleri, faktoring şirketleri ve finansman şirketleri, Türkiye’de yerleşik kişilere bu maddede yer alan esaslar çerçevesinde döviz kredisi kullandırabilirler.”

Söz konusu madde ile yurt içinden temin edilen krediler düzenlenmiş olup döviz kredisi kullandırmaya yetkili kurum ve kuruluşlar sayılmıştır.

Yurt dışından temin edilen krediler bakımından aranan döviz geliri olması şartı ilgili maddede yurt içinden temin edilen krediler bakımından da öngörülmüş olup, bu şartın aranmadığı istisnai haller ilgili maddede sayılmıştır. Yurt dışından kredi alınması halleri için yukarıda sayılan 17.maddenin 3. Fıkrasında yer alan istisnalar, yurt içinden kredi alınması için döviz geliri olması şartına istisna olarak sayılmış, ayrıca aşağıdaki iki istisna da eklenmiştir. Bu iki istisna aşağıda belirtilmiştir;

“d) Bankaların Türkiye’deki şubelerinde teminat olarak bulundurulan döviz ve/veya Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatına (OECD) üye ülkelerin merkezi yönetimleri ile merkez bankalarınca ya da bunların kefaletiyle ihraç edilen yabancı para menkul kıymet tutarını geçmemek üzere Türkiye’de yerleşik kişilerin kullanacakları döviz kredileri.

g) Mal ve Hizmetlere Uygulanacak Katma Değer Vergisi Oranlarının Tespitine İlişkin Kararın eki (I) sayılı listenin 17 nci sırasında sayılan gümrük tarife istatistik pozisyonlarında yer alan makine ve cihazların (kullanılmış olanları ile aksam, parça, aksesuar ve teferruatları hariç) alımına ilişkin döviz üzerinden gerçekleştirilen finansal kiralama işlemleri.”

Karar’ın 17/A maddesinin 4. fıkrasında, döviz geliri olan Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt içinden kullanacakları döviz kredilerine uygulanacak miktar sınırlandırmaları belirtilerek bu sınırlandırmalara uyulup uyulmadığının kontrolü kredileri kullandıran bankalar ile Türkiye’de yerleşik finansal kiralama şirketleri, faktoring şirketleri ve finansman şirketlerine yüklenmiştir. Bahsedilen miktar sınırlandırmaları Tebliğ’de yapılan değişiklikler başlığı altında aşağıda detaylı olarak açıklanacaktır.

17/A maddesinin 8. fıkrası uyarınca “Bankalar ile Türkiye’de yerleşik finansal kiralama şirketleri, faktoring şirketleri ve finansman şirketleri birbirlerine, ilgili mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla kendi teamülleri çerçevesinde doğrudan veya uluslararası sendikasyona katılım yoluyla, vade sınırı bulunmaksızın döviz kredisi açabilirler.”

İlgili maddenin 9. fıkrası uyarınca “Bankalar ile Türkiye’de yerleşik Finansal kiralama şirketleri, faktoring şirketleri, finansman şirketleri ve Bakanlıkça belirlenecek diğer kişiler tarafından yurt dışında yerleşik kişilere döviz ve Türk Lirası kredisi açılması serbesttir.” Karar’ın eski metninde de düzenlenen bu hüküm ile, yurt içinde kredi temin eden kuruluşların Türkiye’de yerleşik olmayan kişilere hem Türk Lirası cinsinden hem de döviz cinsinden kredi açmalarına izin verilmiştir.

Ayrıca, 10. fıkrada “Türkiye’de yerleşik finansal kiralama şirketlerinin bu maddede yer alan hükümlere aykırı olmamak şartıyla Türkiye’de yerleşik tüzel kişiler ile yurt dışında yerleşik kişilerle yapacakları finansal kiralama işlemlerine ilişkin bedeller döviz üzerinden belirlenebilir. Döviz üzerinden belirlenen finansal kiralama işlemlerine ilişkin tutarlar kredi bakiyesi hesaplamasına dâhil edilir” hüküm altına alınmış, böylelikle finansal kiralama şirketlerinin hem Türkiye’de hem de yurt dışında yerleşik kişilerle döviz üzerinden finansal kiralama işlemi yapabilmesine izin verilmiştir. Maddenin eski metninde ticari veya mesleki amaç taşıyan finansal kiralamaya ilişkin bedellerin döviz üzerinden ya da dövize endeksli belirlenebilmesi olanağı bulunduğu göz önüne alındığında, 2018/11185 sayılı Karar ile madde kapsamının daraltıldığı söylenebilir.

c. Ortak Hükümler

Karar’ın 17 ve 17/A maddelerinin 5. fıkrasında “Döviz geliri olan Türkiye’de yerleşik kişilerin üçüncü fıkrada sayılan haller kapsamında kullanacakları döviz kredilerinde dördüncü fıkra hükümleri uygulanmaz” hükmü belirtilmiştir. Bu hüküm ile döviz geliri olan Türkiye’de yerleşik kişilerin, 3. fıkrada sayılan döviz kredilerinden birini kullanmaları halinde, 4. fıkra ile getirilen miktar sınırlandırmalarına tabi olmayacakları hem yurt dışı hem de yurt içi kredileri bakımından düzenlenmiştir.

2018/11185 sayılı Karar ile gerçek kişilerin alacakları kredilere ilişkin yasaklamalar öngörülmüştür. Buna göre “Türkiye’de yerleşik gerçek kişilerce döviz kredisi kullanılamaz.” Gerçek kişilere ilişkin bu düzenleme bakımından herhangi bir şart ya da istisna düzenlenmemiş olup, gerçek kişilerin döviz kredisi almasının önü kesilmiştir. Buna ek olarak, Türkiye’de yerleşik tüm kişiler bakımından ise dövize endeksli kredi kullanılmasını yasaklayan 6. fıkra uyarınca, gerçek veya tüzel kişi ayrımı yapılmadan yurt dışından ve yurt içinden dövize endeksli kredi temin edilmesi imkanı şartsız ve istisnasız olarak ortadan kaldırılmıştır. Karar’ın eski metninde bu iki yasak gerçek kişilere ilişkin olup, bazı istisnalar öngörülmüşken, 2018/11185 sayılı Karar ile yapılan değişiklikle gerçek kişiler bakımından istisnalar ortadan kaldırılmış, dövize endeksli kredi kullanımına dair yasak ise tüzel kişiler bakımından da düzenlenmiştir.

d. Geçici Maddeler

2018/11185 sayılı Karar ile değişikliklerin yürürlüğe girdiği tarihte hâlihazırda açık bulunan krediler bakımından da bazı düzenlemeler öngörülmüştür. Buna göre:

“Geçici Madde 5- (1) Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihte açık bulunan ve kredi bakiyesi 15 milyon ABD dolarının altında olan Türkiye’de yerleşik kişiler tarafından yurt içinden veya yurt dışından temin edilmiş olan döviz kredileri, 17 nci maddenin üçüncü, dördüncü ve beşinci fıkraları ile 17/A maddesinin üçüncü, dördüncü ve beşinci fıkraları kapsamına girenler hariç olmak üzere hiçbir şekilde döviz kredisi olarak yenilenmez.

Geçici Madde 6- (1) Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihte açık bulunan dövize endeksli krediler, hiçbir şekilde dövize endeksli kredi olarak veya 17 nci maddenin üçüncü, dördüncü ve beşinci fıkraları ile 17/A maddesinin üçüncü, dördüncü ve beşinci fıkraları kapsamına girenler hariç olmak üzere döviz kredisi olarak yenilenmez.

Özetle, döviz geliri şartı aranmayan hallere ilişkin 3. fıkra, döviz geliri olanların kullanacakları kredilere ilişkin miktar sınırlamalarını düzenleyen 4. fıkra ve 4. fıkra hükümlerinin uygulanmayacağı istisnayı düzenleyen 5. fıkralar kapsam dışında tutularak, hâlihazırda açık bulunan kredilerden hangilerinin yenilenemeyeceği geçici maddelerle hüküm altına alınmıştır.

Miktar sınırlamalarına ilişkin 5. fıkra ve yukarıdaki geçici maddelerde anılan “kredi bakiyesi” kapsamı, Geçici Madde 7 uyarınca “Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce kullanılmış olan döviz kredileri ve döviz endeksli krediler kredi bakiyesi hesaplamasına dâhil edilir.” denilerek açıklanmıştır.

e. Yürürlük Tarihi

2018/11185 sayılı Karar, ilgili kararın 5. maddesi uyarınca 2 Mayıs 2018 tarihinde yürürlüğe girecektir.

2. Tebliğ’de Yapılan Değişiklikler

a. Kredilere İlişkin Değişiklikler

Karar’ın tespitini Hazine Müsteşarlığı’nın bağlı bulunduğu Başbakanlık’a (“Bakanlık”) bıraktığı konular Tebliğ ile düzenlenmiştir. 2018-32/46 sayılı Tebliğ ile Tebliğ’in kredilere ilişkin 11. maddesinin bazı fıkraları tadil edilmiştir.

Bu düzenlemeler doğrultusunda Tebliğ’in 11. maddesinin 9. ve 15. fıkraları yürürlükten kaldırılmış, böylelikle Karar’daki değişikliklere istinaden hazırlanan Tebliğ, Karar ile uyumlu hale getirilmiştir. Yürürlükten kaldırılan bu fıkralar aşağıdaki gibidir:

“(9) Bankalar, Türkiye’de yerleşik kişilere yatırım mallarının ithalatının finansmanı için açtıkları döviz kredilerinin üçte birine kadar işletme ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla döviz kredisi açabilirler.”

“(15) Finansman şirketlerince tüzel kişiler ile ticari ve mesleki amaçlı olmak üzere gerçek kişilere dövize endeksli kredi kullandırılabilir.”

Ayrıca, 2018-32/34 sayılı Tebliğ ile Tebliğ’in 11. maddesinin 8. fıkrası da Karar’a ilişkin değişiklikler doğrultusunda aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir:

“Bankalar ile Türkiye’de yerleşik finansal kiralama şirketleri, faktoring şirketleri ve finansman şirketleri birbirlerine, ilgili mevzuat hükümleri saklı kaymak kaydıyla kendi teamülleri çerçevesinde doğrudan veya uluslararası sendikasyona katılım yoluyla, vade sınırı bulunmaksızın döviz kredisi açabilirler.”

Söz konusu fıkranın eski metninde bu imkan yalnızca bankalara tanınmışken, finansal kiralama şirketleri, faktoring şirketleri ve finansman şirketleri de bu kapsama alınarak, birbirlerine döviz kredisi açabileceklerdir.

Yukarıda bahsedildiği gibi, Karar’ın 17 ve 17/A maddelerinde düzenlenen yurt dışından ve yurt içinden temin edilen döviz kredilerine ilişkin miktar bakımından bir takım sınırlandırmalar getirilmiştir. İlgili maddelere eklenen bu sınırlandırmalar, Tebliğ’de de aynen hüküm altına alınmıştır. Buna göre:

“(5) 32 sayılı Kararın 17 nci maddesinin dördüncü fıkrası ile 17/A maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca Türkiye’de yerleşik kişilerce yurt içi ve yurt dışından temin edilen döviz kredilerinde;

a) Kullanım tarihinde, krediyi kullananın kredi bakiyesinin 15 milyon ABD Dolarının altında olması durumunda, kullanılmak istenen kredi tutarı ile mevcut kredi bakiyesi toplamı son üç mali yılın döviz gelirleri toplamını aşamaz.

b) Kredi bakiyesi 15 milyon ABD Dolarının altında olan Türkiye’de yerleşik kişilerin döviz kredisi kullanım talepleri sırasında son üç mali yıla ilişkin döviz gelirlerini mali müşavirler tarafından onaylanmış belgelerle tevsik etmeleri zorunludur.  

c) Kredi bakiyesinin son üç mali yılın döviz gelirleri toplamını aştığının sonradan tespit edilmesi durumunda yurt içinde bankalardan (serbest bölge şubeleri dâhil), finansal kiralama şirketlerinden, faktoring şirketlerinden ve finansman şirketlerinden kullanılan kredilerin aşıma neden olan kısmı geri çağırılır veya Türk Lirası krediye dönüştürülür.

ç) Kredi bakiyesinin son üç mali yılın döviz gelirleri toplamını aştığının sonradan tespit edilmesi durumunda bankaların, finansal kiralama şirketlerinin, faktoring şirketlerinin ve finansman şirketlerinin yurt dışındaki şubeleri (bankaların off-shore şubeleri dâhil, serbest bölge şubeleri hariç) tarafından kullandırılan kredilerin aşıma neden olan kısmı geri çağırılır veya Türk Lirası krediye dönüştürülür.”

b. Yürürlük Tarihi

2018/32/46 sayılı Tebliğ’in 3. maddesi uyarınca yukarıda anılan değişiklikleri düzenleyen 2. madde, 2 Mayıs 2018 tarihinde yürürlüğe girecektir.