I. Genel Olarak

1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun (TPKKHK) ve bu kanun uyarınca çıkarılan tebliğ, karar ve genelgeler uyarınca ihracatçılar, ihracat bedellerini mevzuatta belirtilen süreler içerisinde yurda getirme yükümlülüğü altındadırlar.

Bu getirilen yükümlülük ile amaçlanan, ihraç edilen mal ve hizmetlerin karşılığını oluşturan ekonomik değerin ülkede kalmasıdır.

Bu doğrultuda, istisnaları bulunmakla birlikte, kural olarak ihracatçıların ihracat bedellerini fiili ihraç tarihinden itibaren 180 gün içinde yurda getirmesi ve bunu takip eden kurum nezdinde ihracat hesabının kapatılmasını sağlaması gerekmektedir. 180 gün azami süre olup bedellerin ihracatçının ödemesini müteakip doğrudan ve gecikmeksizin yurda getirilmesi esastır.

II. İhracat Bedellerinin Yurda Getirilmesi Hakkındaki Düzenlemeler ve İhracatçıların Yükümlülükleri:

II.I. Yasal Dayanaklar

Bu konu hakkındaki temel düzenlemeler 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetinin Korunması Hakkında Kanun, Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar, söz konusu Karara İlişkin 2018-32/48 sayılı Tebliğ (48 Sayılı Tebliğ) ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının İhracat Genelgesi’nde (İhracat Genelgesi) yer almaktadır.

Bu kapsamda, İhracat bedellerinin yurda getirilmesine ilişkin mevzuatın temelini oluşturan hüküm, 1567 Sayılı Kanun’un 3. Maddesidir:

Madde 3: “Cumhurbaşkanının bu Kanun hükümlerine göre yapmış bulunduğu genel ve düzenleyici işlemlerdeki yükümlülüklere aykırı hareket eden kişi, üçbin Türk Lirasından yirmibeşbin Türk Lirasına kadar idarî para cezası ile cezalandırılır.

(…)

Her türlü mal, kıymet, hizmet ve sermaye ithal ve ihraç edenler veya bu işlere aracılık edenlerden bu işlemlerinden doğan alacaklarını 1 inci maddeye göre alınan kararlardaki hükümlere göre ve bu kararlarda tayin edilen süreler içinde yurda getirmeyenler, yurda getirmekle yükümlü oldukları kıymetlerin rayiç bedelinin yüzde beşi kadar idarî para cezasıyla cezalandırılırlar. İdarî para cezasına ilişkin karar kesinleşinceye kadar alacaklarını yurda getirenlere, birinci fıkra hükmüne göre idarî para cezası verilir. Ancak, verilecek idarî para cezası yurda getirilmesi gereken paranın yüzde ikibuçuğundan fazla olamaz.”

Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ’de ise ihracat bedellerinin yurda getirilmesine ilişkin usul ve esaslar düzenlenmiştir. Bu Tebliğin aşağıda da yer alan 3. Maddesinin 1. Fıkrasına  göre; ihracat bedellerinin yurda getirilmesi için fiili ihraç tarihinden itibaren azami 180 günlük süre söz konusudur.

MADDE 3 / 1 – Türkiye’de yerleşik kişiler tarafından gerçekleştirilen ihracat işlemlerine ilişkin bedeller, ithalatçının ödemesini müteakip doğrudan ve gecikmeksizin ihracata aracılık eden bankaya transfer edilir veya getirilir. Bedellerin yurda getirilme süresi fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günü geçemez.

II.II. İhracat Hesabının Kapatılmasında Usul

48 Sayılı Tebliğ’in 8. maddesinde ek süreye ve hesap kapatmaya ilişkin aşağıdaki düzenleme de yapılmıştır:

MADDE 8 –(1) Ticari amaçla mal ihracında, bedelleri yurda getirilme süresi içinde gelen ihracat ile ilgili hesaplar aracı bankalarca kapatılır.

(2) Süresi içinde kapatılmayan ihracat hesapları aracı bankalarca 5 iş günü içinde muamelenin safhalarını belirtecek şekilde yazılı olarak ilgili Vergi Dairesi Başkanlığına veya Vergi Dairesi Müdürlüğüne ihbar edilir.

(3) İlgili Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce, ihbarı müteakip 10 iş günü içinde ilgililere hesapların kapatılmasını teminen 90 gün süreli ihtarname gönderilir. Bu süre içinde hesapların kapatılması veya 9 uncu maddede belirtilen mücbir sebep hallerinin ya da haklı durumun belgelenmesi gereklidir.

(4) Mücbir sebeplerin varlığı halinde, mücbir sebebin devamı müddetince altışar aylık dönemler itibarıyla ilgili Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce ek süre verilir.

(5) Mücbir sebep halleri dışında kalan haklı durumların varlığı halinde, hesapların kapatılmasına ilişkin altı aya kadar olan ek süre talepleri, firmaların haklı durumu belirten yazılı beyanına istinaden üçer aylık devreler halinde ilgili Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce, altı aylık süreden sonraki ek süre talepleri Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından incelenip sonuçlandırılır.

Buna göre ihracat bedelleri yurda süresi içerisinde gelen ihracatlara ilişkin hesaplar, aracı bankalarca[1] kapatılır. Bankanın bu süreçteki yükümlülüğü süreci gözlem ve bildirimden ibarettir.Bu sebeple, hesap kapatılmadığı takdirde, aracı banka tarafından Vergi dairesine ihbar edilir. Vergi dairesi ihracatçıya hesabını kapatması için ihtarname gönderir ve 90 günlük süre verir.

Hesap Kapatmada İzlenen Yol Şu Şekilde Özetlenebilir:

  1. İhracat bedellerinin süresi içinde yurda getirilmesinin izlenmesi veya terkin limitleri içerinde kalan açık hesapların aracı bankalarca kapatılması gereklidir.
  2. Süresi içerisinde kapatılmayan hesapların aracı bankalarca 5 iş günü içinde Vergi Dairesi Başkanlığına veya Vergi Dairesi Müdürlüğüne ihbar edilmesi gerekir. Ancak yapılan bir düzenleme ile ihracatçılara, bankaların 5 günlük ihbar süresi içinde de hesaplarını bankada kapatma hakkı tanınmıştır.
  3. Vergi Dairesi Başkanlığınca bankalar tarafından yapılan ihbarı müteakip 10 iş günü içinde ilgililere hesapların kapatılması için 90 gün süreli ihtarname gönderilmektedir.
  4. Bu süre içinde hesapların kapatılması veya mücbir sebep hallerinin ya da haklı durumun belgelenmesi zorunluluğu bulunmaktadır.
  5. Mücbir sebep durumu var ise mücbir sebebin devamı müddetince Vergi Dairesi Başkanlığınca 24 aya kadar altışar aylık dönemler itibarıyla ek süre verilmektedir.
  6. Haklı durum iddialarında, haklı durumu belirten yazılı beyana istinaden Vergi Dairesi Başkanlığınca 6 aya kadar üçer aylık devreler halinde ek süre verilmektedir. Mücbir sebep için 24 ay ve haklı durum için 6 aylık ek sürelerden sonraki taleplerin Hazine ve Maliye Bakanlığınca incelenip sonuçlandırılması gerekmektedir.

Bu kapsamda, mücbir sebepler ve haklı durum halleri ise aynı tebliğde ayrı bir madde ile (madde 9) düzenleme altına alınmıştır.

Buna göre mücbir sebep sayılabilecek haller;

  • İthalatçı veya ihracatçı firmanın infisahı, iflası, konkordato ilan etmesi veya faaliyetlerini daimi olarak tatil etmesi, firma hakkında iflasın ertelenmesi kararı verilmesi, şahıs firmalarında firma sahibinin ölümü (yetkili mercilerden belgelendirilmesi şarttır),
  • Grev, lokavt ve avarya hali (alıcı veya ithalatçı firmaca belgelendirilmesi şarttır),
  • İhracatçı veya ithalatçı memleket resmi makamlarının karar ve işlemleri ya da muhabir bankaların muameleleri dolayısıyla hesapların kapatılmasının imkânsız hale gelmesi (resmi makamlar, ithalatçının bulunduğu memleketin resmi makamları veya muhabir bankalarca belgelendirilmesi şarttır),
  • Tabii afet (alıcı veya ithalatçı firmaca belgelendirilmesi şarttır), harp ve abluka hali,
  • Malların kaybı, hasara uğraması veya imha edilmesi (sigorta şirketlerinden, uluslararası gözetim şirketlerinden veya ilgili ülke resmi makamlarından alınmış belgelerle tevsiki şarttır),
  • İhtilaf nedeniyle dava açılması veya tahkime başvurulmasıdır (yetkili mercilerden belgelendirilmesi şarttır).

Mücbir sebep halleri ile ilgili olarak yurtdışından temin edilecek belgelerin dış temsilciliklerimizce veya Lahey Devletler Özel Hukuku Konferansı çerçevesinde hazırlanan “Yabancı Resmi Belgelerin Tasdik Mecburiyetinin Kaldırılması Sözleşmesi” hükümlerine göre onaylanmış olması gerekir.

Mücbir sebep halleri dışında kalan, ancak bedel getirme süreleri içerisinde ihracat bedelinin yurda getirilmesine engel olan ve resmi kayıtlarla tevsik edilebilen durumlar, Vergi Dairesi Başkanlıkları veya Vergi Dairesi Müdürlüklerince haklı durum olarak değerlendirilebilir.

II. III. İhracat Bedelinin Tahsil ve Kabulünde Usul

İhracat bedellerinin yurda getirilmesi hakkında düzenleme yapılmış olan bir diğer önemli mevzuat da Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından çıkarılan 16.01.2020 tarihli İhracat Genelgesi’dir.

Bu genelgenin 8. Maddesi ile ihracat bedelinin tahsili ve kabulü usulü ayrıntılı şekilde düzenlemiş olup;  önemli hususlar özetle aşağıdaki gibidir:

İhraç edilen malın GB’nin 22 nci hanesinde kayıtlı bedelinin yurda getirilerek, fiili ihraç tarihinden itibaren 180 gün içinde İBKB düzenlenmesi zorunludur.

İhracat bedelleri ödeme hizmeti sağlayıcıları aracılığıyla da yurda getirilebilir. Söz konusu bedellerin ihracat bedeli olarak kabulü bankalar tarafından yapılır. İlgililerce ödeme ve elektronik para kuruluşlarına havale olarak gelen ihracat bedelinin, ilgili kuruluştan efektif olarak alınması ya da bir bankaya havale edilmesi halinde bu efektifin/havalenin bir banka tarafından ihracat bedeli olarak kabulünün 30 gün içerisinde yapılması gerekmektedir. Ayrıca, söz konusu bedellerin kabulü bu efektifin/havalenin yurt dışından geldiğine ilişkin aracı ödeme yazısının ibrazı veya kabul işlemini yapacak bankaca efektif/havale konusu dövizlerin yurt dışından havale olarak geldiğinin ödeme/elektronik para kuruluşundan yazılı teyidinin alınması kaydıyla yapılır.

Yurt dışından transfer edilen ihracat bedelinin İBKB düzenlenmeden başka bir hesaba transfer edilmesi veya efektif olarak alınması halinde; hesaba ilk transfer edilen bedelin yurt dışı kaynaklı olduğunun transferin geldiği bankanın; tutar, transfer tarafları ve ilgili açıklamalar ile SWIFT mesajını içeren yazılı beyanının ibrazı ve bedelin ihracat işlemi ile ilgili olduğunun satış sözleşmesi, kesin veya proforma fatura, GB örneği/GB bilgileri, banka hesap özeti gibi belgelerle tevsik edilmesi, 2018-32/48 sayılı Tebliğ’de yer alan süre ile ilgili hükümlere aykırılık oluşmadığının tespit edilmesi, işlem ve kişilerle ilgili uluslararası yaptırımların dikkate alınması ve başka bir bankaya bedelin yurt dışından geldiğine ilişkin bu kapsamda yazı verilmediğinin tevsiki koşuluyla söz konusu bedelin ihracat bedeli olarak kabulü mümkündür. Diğer taraftan, ihracatçı tarafından, DAB düzenlenmesinin talep edilmesi halinde yukarıdaki şartlar yanında ihracatçının hesabına yurt içindeki başka bir hesaptan söz konusu tutar kadar dövizin veya Türk lirasının tekrar transfer edilmesi kaydıyla DAB düzenlenmesi mümkündür.

İhracat bedelinin İBKB düzenlendikten sonra başka bir bankaya transfer edilmesi durumunda, İBKB düzenleyen banka tarafından kabulü yapılan tutarla ilgili olarak bedelin transfer edildiği bankaya yazılı bildirimde bulunulur ve söz konusu tutarla ilgili olarak tekrar İBKB düzenlenemez. İhracat bedelinin birden fazla kez transferinin söz konusu olması durumunda her transferde transferi yapan banka tarafından transfer yapılan bankaya bedele ilişkin daha önce İBKB düzenlenip düzenlenmediğini belirten yazılı bildirimde bulunulur.

İhracat Genelgesi hükmüne göre, ihracat bedelinin 180 gün içerisinde yurda getirilmesi ile birlikte, aynı süre içerisinde ihracat bedelinin İBKB’ye (İhracat Bedeli Kabul Belgesi) bağlanma zorunluluğu da getirilmiştir. Bu zorunluluk ihracatçılar için ek bir yükümlülük olup uygulamada ihracat bedellerinin yurda getirildiği görülse de, getirilen bedeller İBKB’ye bağlanmamakta ve bu nedenle banka tarafından ihracat hesabı kapatılmadığından bahisle ihracatçılar hakkında ihracat bedelinin yurda getirilmediği iddiasıyla soruşturma başlatılabilmektedir.

Bu hükümler ışığında; İhracatçıların idari yaptırım cezası ile karşı karşıya kalmamaları için;

  • İhracat bedelini 180 gün içinde yurda getirme,
  • İhracat bedelini 180 gün içinde İBKB’ye bağlama ve
  • İhracat Hesabını 180 gün içinde kapatma

yükümlülüklerine uyması önem arz etmektedir.

II. IV. İhracat Bedellerinin Yurda Getirilmesi ve Bozdurulması Konusu

48 Sayılı Tebliğ, 4 Eylül 2018 yılında yürürlüğe girmiştir. Bu tebliğ ile 4 Eylül 2018 yılından itibaren 6 ay boyunca yapılan ihracat sonucunda elde edilen gelirleri 180 günlük süre içerisinde Türkiye’ye getirme ve en az %80’ini Türkiye içerisinde bir bankaya bozdurma zorunluluğu getirildi. 6 aylık tebliğ süresi birkaç kez uzatılmış ve sonrasında 180 günlük gelirlerin Türkiye’ye getirilme süresi aynı kalmasına rağmen dövizleri bozdurma zorunluluğu kaldırılmıştır.

Tebliğe göre para bozdurma zorunluluğu ortadan kalktığı için elde edilen gelirlerin yurt içinde olduğunun tasdiki için bankalar tarafından düzenlenen İhracat Bedel Kabul Belgesi (İBKB) düzenlenmeye başlanmıştır.

Daha sonra, 03 Ocak 2022 tarihinde ise T.C. Merkez Bankası bir duyuru yaparak 180 günlük ihracat bedelinin yurt içerisine getirilmesine ek olarak İBKB veya DAB (Döviz Alım Belgesi) düzenleyen bankalara, belgelerdeki işlem kuru üzerinden T.C. Merkez Bankasına satılmak üzere ihracat bedelinin %25’inin satılması hükmü yer almıştır.

Akabinde, T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığının 15.04.2022 tarihli talimatının yürürlüğe girmesiyle %25 olan ihracat bedelinin bozdurma zorunluluğu, %40 olarak güncellenmiştir. Buna göre; 18 Nisan 2022 tarihinden itibaren İBKB veya DAB belgelerinde yer alan ihracat bedelleri bozdurma zorunluluğu %40 tır.

II. V. İhracat Bedeli Kabul Belgesi Düzenlenmesi

Bankalarca İBKB düzenlenirken;

  • Seri numarası satırına bankalarca verilecek sıra numarasının yazılması mümkündür.
  • İhracat bedelinin İhracat Genelgesi’nin 13’üncü “İhracat Bedelinin Diğer Yöntemlerle Tahsili” başlıklı maddesinde sayılan yöntemlerle tahsil edilmesi halinde “Yurda Getiriliş Şekli” satırına bu husus belirtilmelidir.
  • Yurda getirilen bedelin başlığı altında yer alan “Tutarı-Para Birimi” satırına bedelin ABD doları karşılığı ilave olarak belirtilmelidir.
  • “Hesaba Geçiş Tarihi” satırına bedelin firma hesabına geçiş tarihi kaydedilecek olup ayrıca valör tarihinin ilave olarak belirtilmesi mümkündür.
  • İBKB/DAB’ın düzenlendiği tarih ve ihracatçı tarafından sunulan bilgi ve belgeler dikkate alınarak İBKB/DAB’ın açıklama kısmına “Bedel getirme ve/veya ihbar süresi içerisinde düzenlenmiştir.”, “İhtarname süresi içerisinde düzenlenmiştir.”, “Ek süre içerisinde düzenlenmiştir.” veya “Tebliğ’de öngörülen bedel getirme, ihbar, ihtarname ve ek süreler bittikten sonra düzenlenmiştir.” açıklamalarından uygun olanı belirtilmelidir.

İhracat bedellerinin takip edileceği sistem Hazine ve Maliye Bakanlığınca uygulamaya alınana kadar bankalarca kabul işlemlerinde her bir işlem itibarıyla İBKB veya DAB’dan yalnızca bir tanesi düzenlenebilir.

Buna göre; ihracat Hesaplarının kapatılmasında;

•       Gümrük beyannamesi örneği veya gümrük beyannamesi bilgileri

•       İlgili İBKB’ler

•       Satış faturası

•       Varsa indirim ve mahsup konusu belgeler

gereklidir.

III. Yükümlülük İhlali Halinde Uygulanacak Yaptırımlar

İhracat bedellerini süresi içinde yurda getirmeyenler hakkında idari para cezası uygulanır.

48 Sayılı Tebliğ’de bedelin, haksız yere yani mücbir sebep veya haklı durumlar yok iken süresi içinde yurda getirilmemesi halinde özel bir müeyyide öngörülmemiştir. Ancak bu durumda 1567 sayılı TPKKHK’un 3. maddesinde yer alan “İdari Para Cezası” müeyyidesinin uygulanacağına kuşku bulunmamaktadır.

Kanunun 3. Maddesi uyarınca; ihracat bedellerini süresi içinde yurda getirmeyenlere, yurda getirmekle yükümlü oldukları kıymetlerin rayiç bedelinin yüzde beşi kadar idari para cezası uygulanır. İdari para cezasına ilişkin karar kesinleşinceye kadar alacaklarını yurda getirenlere ise maddenin birinci fıkrasına uyarınca idari para cezası verilir. Bu durumda verilecek idari para cezası yurda getirilmesi gereken paranın yüzde iki buçuğundan fazla olamaz.

TPKKHK’de ihracat bedellerinin yurda getirilmesi yükümlülüğünü ilgilendiren iki tür kabahat bulunmaktadır. Kanun, idarenin düzenleyici işlemlerindeki yükümlülüklere aykırı davranışlar için tutarı kanunda belli olan bir maktu ceza (madde 3/1), ihracat bedellerini yurda getirmemek için ise ihracat bedelinin %5’i oranında bir nispi ceza (madde 3/3) öngörmüştür:

“MADDE 3/1 : Cumhurbaşkanının bu Kanun hükümlerine göre yapmış bulunduğu genel ve düzenleyici işlemlerdeki yükümlülüklere aykırı hareket eden kişi üçbin Türk Lirasından yirmibeşbin Türk Lirasına kadar idarî para cezası ile cezalandırılır.”

“MADDE 3/3 : Her türlü mal, kıymet, hizmet ve sermaye ithal ve ihraç edenler veya bu işlere aracılık edenlerden bu işlemlerinden doğan alacaklarını 1 inci maddeye göre alınan kararlardaki hükümlere göre ve bu kararlarda tayin edilen süreler içinde yurda getirmeyenler, yurda getirmekle yükümlü oldukları kıymetlerin rayiç bedelinin yüzde beşi kadar idarî para cezasıyla cezalandırılırlar. İdarî para cezasına ilişkin karar kesinleşinceye kadar alacaklarını yurda getirenlere, birinci fıkra hükmüne göre idarî para cezası verilir. Ancak, verilecek idarî para cezası yurda getirilmesi gereken paranın yüzde ikibuçuğundan fazla olamaz.”

Aynı Kanun’un yine 3. Maddesinin 6. Fıkrasında, yarar sağlanmış olan tüzel kişiye de ayrıca ceza kesileceği da düzenleme altına alınmıştır:

 “MADDE 3/6 : Bu kabahatlerin bir tüzel kişinin yararına olarak işlenmesi halinde, ilgili tüzel kişiye de aynı miktarda idarî para cezası verilir.”

İdari Para Cezasının Hesaplanması:

1657 Sayılı Kanun’un 3. Maddesinde cezanın miktarı da düzenleme altına alınmıştır. Bu maddede, Maktu cezaların alt ve üst sınırları kanunda gösterilmiş olup, fiilin ağırlığına göre bu sınırlar arasında savcının takdir edeceği tutarda düzenlenir.

Kanuni tutarlar her sene yeniden değerleme oranına göre güncellenmektedir. Kanun’daki idari para cezalarını vermeye yetkili makam Cumhuriyet savcılığıdır (Madde 3/10). Vergi daireleri 90 günlük ihtar süresi içinde bedeller yurda gelmez ya da ek süre alınmazsa, doğrudan savcılığa ihbarda bulunulmaktadır. Uygulamada savcılar genelde ayrı bir soruşturma yapmamakta, ihracatçının bilgisine başvurmamakta, vergi dairesinden gelen ihbara binaen idari para cezası düzenlemektedirler.

Nispi cezaların da oranları kanunda gösterilmiş olup yurda getirilmeyen ihracat bedelleri üzerinden hesaplanmaktadır. Yurda getirilmeyen ihracat bedeli yabancı para cinsinden ise idari para cezasının hesaplanmasında fiilin işlendiği tarih itibarıyla Merkez Bankasının bu paraya ilişkin döviz satış kuru esas alınacaktır (madde 3/7).Tekerrür halinde cezalar iki kat olarak uygulanır (madde 3/9).

İdari para cezasına, suç tarihi ile tahsil tarihi arasındaki süreler için 6183 sayılı Kanuna göre tespit edilen gecikme zammı oranında, gecikme faizi uygulanır (madde 3/8).

IV. İdari Para Cezasına Karşı Başvurulabilecek Kanuni Yollar:

İdari para cezasına karşı başvuru yolu, Kabahatler Kanunu’nda düzenlenmiştir. Cumhuriyet savcılığı tarafından düzenlenen idari para cezasının iptali istemiyle kararın tebliğinden itibaren 15 gün içinde sulh ceza hakimliğine “başvuru” (itiraz) yapılabilir (KK md.27).

İdari para cezasının tebliği üzerine kanun yoluna başvurmadan önce peşin ödeme yapılarak cezanın dörtte üçü ödenebilir, sonrasında yine kanun yoluna başvurulabilir (KK md.17/6).

Sulh ceza hakimleri genelde dinleme (duruşma) yapmamakta, dosya hakkında önce bilirkişi incelemesi yaptırıp tarafların bilirkişi raporuna karşı beyanlarını aldıktan sonra dosya üzerinden karar vermektedir. Sulh ceza hakimliğinin vereceği karar aleyhe olursa 7 gün içinde

“itiraz” yoluna gidilebilir (KK md.29). İtirazı inceleyecek merci, kararı veren sulh ceza hakimliğini numara olarak takip eden sulh ceza hakimliğidir (CMK 268/3). İtiraz üzerine merciin vereceği karar, kesindir (CMK 274/4).

V. Özel Nitelikli Durumlar

Yapılan ihracatların peşin döviz karşılığında yapılması veya özellik bir durum arz etmesi durumuna ilişkin 48 Sayılı Tebliğ’in 4. Ve 5. Maddeleri ile İhracat Genelgesi’nin 6. ve 7.  Maddeleri kapsamında aşağıdaki haller özel düzenleme ve sürelere tabidir:

  • Peşin döviz karşılığı ihracatların 24 ay içerisinde gerçekleştirilmesi zorunludur.
  • Yurt dışında yüklenici firmalar tarafından yapılan ihracat bedellerinin 365 gün içerisinde yurt içerisine getirilmesi zorunludur.
  • Yapılan ihracat konsinye yoluyla yapılmış ise kesin satış yapıldıktan sonra, fuar ve sergilerde satılmak için yurt dışına götürülen mallarda fuar ve serginin bitiş tarihinden sonra 180 gün içerisinde yurt içinde getirilmesi zorunludur.
  • Yurt dışına geçici ihracatı yapılan mallar belirtilen süre içerisinde yurt içerisine getirilmemişse veya bu süre içerisinde satışı gerçekleşmişse satış tarihinden itibaren 90 gün içerisinde ithalat gelirlerinin yurt içerisine getirilmesi zorunludur. 
  • Yürürlükteki İhracat Rejimi ve Finansal Kiralama Mevzuatı çerçevesinde kiralama veya kredi kullanılarak yapılan ihracatlarda yapılan sözleşmelere istinaden vade tarihinden itibaren 90 gün içerisinde ihracat gelirlerinin yurt içerisine getirilmesi zorunludur.

VI. İhracat Bedeli Kabul Belgesi Düzenleme Yükümlülüğünden Muafiyet Halleri

  1. Yemen, Venezuela, Afganistan, Belarus, Moldova, Filistin, Senegal, Angola, Liberya, Gabon, Suriye, Benin, Nijerya, Cibuti, Suudi Arabistan, Etiyopya, Fildişi Sahili, Gana, Gine, İran, Kamerun, Kenya, Kırgızistan, Kuzey Kore, Küba, Lübnan, Somali, Sudan, Tacikistan, Tanzanya’ya yapılan ihracatlarda İhracat Bedeli Kabul Belgesi düzenlenmemektedir.
  2. Bunun yanında Ukrayna, Kazakistan, Mısır, Fas, Azerbaycan, Tunus, Cezayir, Özbekistan ve Türkmenistan’a yapılan ihracatlarda ihracat tutarının %50 sinin yurt içine getirilmesi yeterli görülmektedir.
  3. Hizmet ihracatı, transit ticaret, Türkiye’de ikamet etmeyenlere özel fatura ile yapılan satış, Türkiye’de ikamet etmeyenlere KDV hesaplanarak yapılan satış, mikro ihracat ve serbest bölge işlem formu kapsamında gerçekleştirilen 5.000- ABD doları veya karşılığı döviz ya da Türk lirasını geçmeyen tutardaki ihracat işlemlerinde bedellerin tamamının İhracat Bedeli Kabul Belgesinden muaflığı söz konusudur. Bununla birlikte CFR ve CIF teslim şekline göre gerçekleştirilen ihracatta, navlun ve sigorta bedeli ile kiracının satın alma hakkı bulunmayan finansal ve ticari kiralama sözleşmesi çerçevesinde elde edilen kira bedelleri, hizmet bedeli döviz olarak kabul edilecektir.

VII. Sonuç

İhracat Bedellerinin Yurda Getirilmesi konusu, bu konudaki mevzuatın ihracat sonucunda elde edilen maddi değerin bilhassa dövizin Türkiye’de kalması amacı düşünüldüğünde özel bir önem kazanmaktadır.

Yukarıda kapsamlı olarak açıklanan mevzuatımızın ışığında,  yurtdışı ile ticari ilişki, mal ve para transferi yoğun olan gerçek ve tüzel kişilerin bu konuda yaptırımlara maruz kalmamak adına sürelere dikkat etmesi, sözleşme başta olmak üzere para transfer ve mal teslim belgeleri gibi evrakı titizlikle kayıtlarına alması ve para transferlerini yürüttüğü aracı banka ile iletişimde kalarak ihracat sürecini takip etmesi büyük önem arz etmektedir.

[1] Aracı Banka: gümrük beyannamesinin 28 inci hanesinde kayıtlı banka veya ihracatçı tarafından ihracat hesabının kapatılması işlemlerini gerçekleştirmek üzere gümrük beyannamesi ibraz edilerek anlaşma sağlanan banka

Emirhan Can
Avukat | [email protected]
Elvan Elvira Erşan
Avukat | [email protected]