2019 Aralık ayı itibari ile ortaya çıkan Koronavirüs (Covid-19) hızla neredeyse tüm dünyada milyonlarca insana yayılmıştır. Bunun sonucu olarak Dünya Sağlık Örgütü 11/3/2020 tarihinde küresel salgın hastalık ilan ederek, tüm ülkelere Koronavirüs kaynaklı sorunların giderilmesi ve engellenmesi için önlemlerin alınması konusunda çağrıda bulunmuştur. “Yeni Koronavirüs (Covid-19) Salgınının Ekonomik ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” (“Kanun”) belirsiz süreyle etkilerinin devam edeceği koranavirüs salgınının ülkemizdeki sosyal ve ekonomik hayata olumsuz etkilerinin azaltılması amacıyla hazırlanmıştır ve 17.04.2020 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

Hazırlamış olduğumuz bu bilgi notunda Türk Ticaret Kanunu ve Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’da yapılan yenilikleri ele alacağız.

Türk Ticaret Kanununda Yapılan Değişiklikler

Şirketlerin Nakit Kar Payı Dağıtımında Sınırlama

Aşağıdaki madde 17.04.2020 tarihinde yürürlüğe girecektir.

Türk Ticaret Kanununa eklenen geçici madde ile şirketlerin 30 Eylül 2020 tarihine kadar dağıtabilecekleri kar payına ilişkin olarak bir sınırlama getirilmiştir. 

Türk Ticaret Kanununa eklenen geçici madde aşağıdaki şekildedir:

GEÇİCİ MADDE 13- (1) Sermaye şirketlerinde, 30/9/2020 tarihine kadar 2019 yılı net dönem kârının yalnızca yüzde yirmi beşine kadarının dağıtımına karar verilebilir, geçmiş yıl kârları ve serbest yedek akçeler dağıtıma konu edilemez, genel kurulca yönetim kuruluna kâr payı avansı dağıtımı yetkisi verilemez. Devlet, il özel idaresi, belediye, köy ile diğer kamu tüzel kişilerinin ve sermayesinin yüzde ellisinden fazlası kamuya ait fonların, doğrudan veya dolaylı olarak sermayesinin yüzde ellisinden fazlasına sahip olduğu şirketler hakkında bu fıkra hükmü uygulanmaz. Bu fıkrada belirtilen süreyi üç ay uzatmaya ve kısaltmaya Cumhurbaşkanı yetkilidir.

(2) Genel kurulca 2019 yılı hesap dönemine ilişkin kâr payı dağıtımı kararı alınmış ancak henüz pay sahiplerine ödeme yapılmamışsa veya kısmi ödeme yapılmışsa, 2019 yılı net dönem kârının yüzde yirmi beşini aşan kısma ilişkin ödemeler birinci fıkrada belirtilen sürenin sonuna kadar ertelenir.

(3) Bu maddenin kapsamına giren sermaye şirketlerine ilişkin istisnalar ile uygulamaya dair usul ve esasları belirlemeye, Hazine ve Maliye Bakanlığının görüşünü almak suretiyle Ticaret Bakanlığı yetkilidir.”

Bu düzenleme ile 30 Eylül 2020 tarihine kadar sermaye şirketlerinin 2019 yılı net dönem karının yalnızca %25’ini dağıtabileceği, geçmiş yıl karları ve serbest yedek akçelerin dağıtıma konu edilemeyeceği düzenlenmiştir. Devletin doğrudan veya dolaylı olarak şirket sermayesinin %50’sinden fazlasına sahip olduğu şirketler ise bu hükümden muaf tutulmuştur.

30 Eylül 2020 tarihine kadar olan bu kısıtlamanın ise Cumhurbaşkanı tarafından 3 ay süre ile uzatılabileceği düzenlenmiştir.   

Genel kurul 2019 yılına ilişkin olarak kar payı dağıtımı kararı almış ise ve henüz pay sahiplerine kar payı dağıtılmamış veya kar payının bir kısmı ödenmişse 2019 yılının net dönem karının %25’ini aşan kısım pay sahiplerine 30 Eylül 2020 tarihinden sonra ödenecektir.

Bu düzenleme ile yeni tip Koronavirüsün ekonomik hayatta yarattığı ve yaratacağı tehditlerin önüne geçilmeye çalışılmıştır. Ekonomik hayatta ileriki süreçte yaşanacak durumların belirsizliği nedeniyle şirketlerin kar payı dağıtımı yaparak şirket kaynaklarının azaltılmaması, şirketlerin mevcut özkaynak yapılarının korunması ve ilave finansman ihtiyacının doğmaması amaçlanmıştır.

Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’da Yapılan Değişiklikler

Üretici, Tedarikçi ve Perakende İşletmeler Tarafından Fahiş Fiyat Uygulaması ve Stokçuluk

Aşağıdaki maddeler 17.04.2020 tarihinde yürürlüğe girecektir.

Covid-19 salgını sebebiyle özellikle temel gıda ve ihtiyaç maddeleri ile temizlik ve sağlık ürünleri gibi belli ürün gruplarında yaşanan talepteki olağandışı artış nedeniyle, piyasada haksız fiyat artışları ve stokçuluk ile karşılaşılmaması adına Kanun’da önleyici bir düzenleme bulunmaktadır.

Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’a aşağıdaki şekilde bir ek madde eklenmiştir:

EK MADDE 1- (1) Üretici, tedarikçi ve perakende işletmeler tarafından bir mal veya hizmetin satış fiyatında fahiş artış yapılamaz.

(2) Üretici, tedarikçi ve perakende işletmeler tarafından piyasada darlık yaratıcı, piyasa dengesini ve serbest rekabeti bozucu faaliyetler ile tüketicinin mallara ulaşmasını engelleyici faaliyetlerde bulunulamaz.

(3) Üretici, tedarikçi ve perakende işletmelerin fahiş fiyat artışı ve stokçuluk uygulamalarına yönelik düzenlemeler yapmak, gerektiğinde denetim ve incelemelerde bulunarak idari para cezası uygulamak ve her türlü tedbiri almak amacıyla Haksız Fiyat Değerlendirme Kurulu oluşturulur. Başkanlığı, İç Ticaret Genel Müdürü tarafından yürütülen Kurul;

a) Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürü,

b) Esnaf, Sanatkârlar ve Kooperatifçilik Genel Müdürü,

c) Adalet Bakanlığı, Hazine ve Maliye Bakanlığı, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından görevlendirilen birer Genel Müdür,

ç) İlgili İç Ticaret Genel Müdür Yardımcısı,

d) Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu tarafından görevlendirilen birer üye,

e) Üretici ve tüketici örgütleri ile perakende sektörünü temsilen birer üye,

olmak üzere on üç üyeden oluşur.

(4) Kurul ihtiyaç halinde Başkanın çağrısı üzerine; Başkan dâhil en az yedi üye ile toplanır ve toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile karar alır. Oyların eşit olması halinde Başkanın oy kullandığı tarafın çoğunluğu sağladığı kabul edilir. Kurulun kararları Bakanlıkça uygulanır.

(5) Kurulun sekretarya hizmetleri İç Ticaret Genel Müdürlüğü tarafından yerine getirilir.

(6) Kurulun oluşumu, görevleri, çalışma usul ve esasları, sekretarya hizmetleri ve Kurula ilişkin diğer hususlar yönetmelik ile belirlenir.”

Getirilen bu düzenleme ile üretim ve tedarik zincirinin tüm aşamaları ile nihai tüketiciye yapılan satışlarda, makul olmayan fiyat artışları yasaklanmıştır.

Aynı zamanda, fiyat artışı beklentisi veya benzeri sebeplerle mal satışından kaçınılması, stokçuluk yapılması, piyasada darlık yaratılması, piyasa dengesini ve serbest rekabeti bozucu faaliyetler ile tüketicinin mallara ulaşmasını engelleyici faaliyetlerde bulunulması da yasaklanmıştır.

Üretici, tedarikçi ve perakende işletmelerin ek madde ile getirilen bu düzenlemedeki hususlara aykırı davranışlarını tespit etmek için Haksız Fiyat Değerlendirme Kurulu oluşturulmuştur. Bu kurul üretici, tedarikçi ve perakende işletmeleri denetleyebilecek ve fahiş fiyat artışların ve tüketicinin ürünlere ulaşmasını engelleyecek faaliyetlerin varlığını tespit etmesi halinde bu işletmelere idari para cezası uygulayabilecektir.

Üretici, Tedarikçi ve Perakende İşletmelere Uygulanacak Para Cezası

Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’da fahiş fiyat uygulayan ve stokçuluk yapan üretici, tedarikçi ve perakende işletmelerine de bir yaptırım öngörülmüştür.

Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun madde 18’e aşağıdaki fıkralar eklenmiştir:

“ı) Ek 1 inci maddesinin birinci fıkrasına aykırı hareket edenlere on bin Türk lirasından yüz bin Türk lirasına kadar; ikinci fıkrasına aykırı hareket edenlere ise elli bin Türk lirasından beş yüz bin Türk lirasına kadar,”

“(4) Bu maddenin birinci fıkrasının (ı) bendinde öngörülen idari para cezalarını uygulama yetkisi Haksız Fiyat Değerlendirme Kuruluna, bu maddede öngörülen diğer idari para cezalarını uygulama yetkisi ise Bakanlığa aittir. Bakanlığa ait olan idari para cezası uygulama yetkisi taşra birimlerine devredilebilir.”

Yapılan bu düzenleme bir mal veya hizmetin satış fiyatında fahiş artış uygulayan üretici, tedarikçi ve perakende işletmecilerine 10.000,00 Türk Lirasından 100.000,00 Türk Lirasına kadar; stokçuluk yapan üretici, tedarikçi ve perakende işletmecilerine ise 50.000,00 Türk Lirasından 500.000,00 Türk Lirasına kadar para cezası uygulanacaktır.

Belirtilen bu idari para cezalarının uygulama yetkisi ise Haksız Fiyat Değerlendirme Kurulu’na verilmiştir.

Sonuç

Yeni Koronavirüs (Covid-19) salgınının ekonomik ve sosyal hayattaki etkilerini azaltmak amacıyla sermaye şirketlerinde kar payı dağıtımına ilişkin konulara sınırlama getirilmiş ve şirket kaynaklarının azaltılmaması, şirketlerin mevcut özkaynak yapılarının korunması amaçlanmıştır. Mal ve hizmet satışlarında fahiş fiyatların belirlenmesinin ve malların stoklanmasının önüne geçilmiş ve bu düzenlemelere uymayanlara ilişkin olarak da idari para cezası öngörülmüştür.

***