07 Ağustos 1989 tarihli ve 20249 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Bakanlar Kurulu’nun 89/14391 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar’a (“Karar”) ve Bakanlar Kurulu’nun 25 Ocak 2018 Tarihli ve 30312 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2018/11185 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar (“2018/11185 sayılı Karar”) ile Karar’a yapılan tadile ilişkin hususların açıklanması amacıyla Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (“TCMB”) tarafından 2 Mayıs 2018 tarihli Sermaye Hareketleri Genelgesi (“Genelge”) yayınlanmıştır. Genelge kapsamında yurt dışından ve yurt içinden döviz kredisi kullanımlarına ilişkin bankalar ve finansal kuruluşlarca takip edilecek usul ve esaslar düzenlenen hususlardan biridir.

1. Döviz Kredisi

Karar’a ilişkin 2 Şubat 2018 tarihli bültenimizde yurt içinden ve yurt dışından temin edilen kredilere getirilen kısıtlama ve düzenlemeler belirtilmiştir.

Genelge uyarınca “Döviz kredileri doğrudan döviz olarak veya kredi tutarının Türk Lirası’na dönüştürülmesi suretiyle kullanılabilecektir” hükmü getirilerek, döviz kredilerinin kullanımı konusuna açıklama getirilmiştir.

2. Kredilerin Yenilenmesi

2018/11185 sayılı Karar’ın Geçici 5 ve 6. maddelerinde hâlihazırda açık bulunan kredilerin yenilenmesi bakımından da bazı düzenlemeler yapılmış, kredilerin hangi durumlarda yenilenip yenilenemeyeceği öngörülmüştür. Genelge ile söz konusu “yenileme” kapsamında değerlendirilecek haller belirlenmiştir.

Bu doğrultuda yeniden yapılandırma işlemlerinin Karar kapsamında yenileme olarak değerlendirilemeyeceği, ancak dövize endeksli kredilerin yapılandırmasının tekrar dövize endeksli olarak yapılamayacağı ifade edilmiştir.

3. Döviz Geliri

Karar kapsamında “İlgili mevzuat ile belirlenen ihracat, transit ticaret, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetlerden elde edilen gelirler” olarak tanımlanan döviz geliri Genelge’nin 15. maddesinde açıklanmıştır. Buna göre; döviz geliri şunlardan oluşmaktadır;

(i) İhracattan elde edilen gelirler

(ii) Transit ticaretten elde edilen gelirler

(iii) İhracat sayılan satış ve teslimlerden elde edilen gelirler

(iv) Döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetlerden elde edilen gelirler

Yukarıda (iii) ve (iv) maddelerinde belirtilen gelirler, 2017/4 sayılı “İhracat, Transit Ticaret, İhracat Sayılan Satış ve Teslimler ile Döviz Kazandırıcı Hizmet ve Faaliyetlerde Vergi, Resim ve Harç İstisnası Hakkında Tebliğ”in 6. maddesinin 3. fıkrasında sayılan işlemler ile yurt dışı yerleşiklerinden tahsil edildiği tevsik edilen bakanlıkça uygun görülen diğer ticari faaliyetlere ilişkin gelirler olarak açıklanmıştır.

Ayrıca serbest bölgeye satılan malın üçüncü bir ülkeye satıldığının tevsik edilmesi kaydıyla serbest bölgelere yapılan ihracat ve transit ticaretten elde edilen gelirler ve yurt dışında yerleşiklerden Türk Lirası cinsinden elde edilen yukarıda (i), (ii), (iii) ve (iv)’de sayılanlar ile bakanlıkça uygun görülen diğer ticari faaliyetlerden elde edilen gelirlerin döviz gelirlerine dahil edileceği belirlenmiştir.

4. Döviz Gelirlerinin Beyanı

Genelge’nin 16. maddesi uyarınca, son üç mali yılın döviz gelirleri, aynı grup veya holding bünyesinde bulunan şirketler de dahil olmak üzere, şirket bazında beyan edilecektir. Bu gelirler, son üç yıla ait konsolide olmayan finansal tablolar esas alınarak SMMM veya YMM tarafından hazırlanan ve onaylanan bir rapor ile birlikte Genelge’nin ekinde yer alan Döviz Gelirleri Beyan Formu bankalara ve finansal kuruluşlara ibrazı suretiyle belgelenecektir.

5. Döviz Geliri Olması Şartının İstisnaları

Karar’da döviz kredisi kullanmanın esas şartı olan “döviz geliri olması” şartına ilişkin birtakım istisnalar düzenlenmiş, bu istisnalar Genelge’de tekrarlanmıştır. Ancak aşağıda yer alan üç durumda kullanılacak krediler için döviz geliri olması şartının aranmayacağı kararlaştırılmış olup Genelge ile istisnalar arasına eklenmiştir:

a) 10/5/2005 tarih ve 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun çerçevesinde, devletin alım garantisi kapsamında yenilenebilir enerji kaynaklarına ilişkin yatırımların finansmanında kullanılmak üzere Türkiye’de yerleşik kişilerin kullanacakları döviz kredileri.

b) 24/11/1994 tarih ve 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanun kapsamındaki ihaleler ile bedeli döviz olarak belirlenen kamu ihalelerini kazanan Türkiye’de yerleşik kişilerin kullanacakları döviz kredileri.

c) Yeni bir şirket payı alımı amacıyla kurulan ve bu amacı gerçekleştirmek haricinde herhangi bir faaliyeti olmayan Türkiye’de yerleşik kişilerin kullanacakları döviz kredileri.

Karar ve Genelge ile belirlenen istisnalar kapsamında döviz kredisi kullanılması için ilgili kurum ve kuruluşlara ibraz edilecek belgeler ile uyulması gereken usul ve esaslar Genelge’de

detaylı olarak açıklanmıştır.

6. Rotatif Krediler

Genelge’nin 24. maddesi uyarınca, bankalar ve finansal kuruluşlar haricindeki Türkiye’de yerleşik kişilerin, yurt dışından rotatif/yenilenebilir kredi kullanmaları yasaklanmıştır. Ancak, bu yasak yurt içinden temin edilecek rotatif krediler bakımından uygulanmayacaktır. Genelge’nin 41. maddesine göre, yurt içindeki banka veya finansal kuruluşlar, şirketlere yurt içinden rotatif/yenilenebilir döviz kredisi kullandırabilecektir.

7. Yurt Dışından Temin Edilen Kredilere İlişkin Ek Açıklamalar

Karar’da belirtildiği üzere döviz kredisi kullanımında esas olan temin edilen kredinin bankalar aracılığıyla kullanılmasıdır. Ancak Genelge’nin 22. maddesi uyarınca yurt dışından alınıp Türkiye’deki bir banka aracılığıyla yurda getirilerek kullanılması şartı aranmayan çeşitli durumlar belirlenmiş, bu kredilerin kullanılmasına ve geri ödenmesine ilişkin usul ve esaslar düzenlenmiştir. Bu durumlar aşağıdaki gibidir:

a) Yurt dışındaki işleriyle ilgili olarak yurt dışından kredi sağlayan Türkiye’de yerleşik kişilerin bu kredileri doğrudan yurt dışında kullanmaları.

b) İhracat Kredi Ve İhracat Kredisi Garanti Kuruluşlarının Listesinde (Ek: 3) kayıtlı ihracat kredi kurumlarından veya ihracat kredisi garanti kuruluşlarının garantisi kapsamında yurt dışından kredi sağlayan Türkiye’de yerleşik kişilerin bu krediyi doğrudan yurt dışındaki ihracatçı firmaya ödemeleri.

c) İhracat kredi veya garanti kuruluşu olmamakla birlikte, nakit kredi yerine malın peşin alımı ve vadeli finansman desteği sağlayan yurt dışındaki kalkınma bankalarından sadece mal ithaline yönelik kredi sağlayan Türkiye’de yerleşik kişilerin bu krediyi doğrudan yurt dışındaki ihracatçıya ödemeleri.

ç) Türkiye’de yerleşik kişilerce yurt dışından gemi satın alınması amacıyla yapılacak

ithalat kapsamında sağlanan kredilerin kullanımı.

Türkiye’de yerleşik kişilerce yurt dışından alınacak döviz kredilerinin kreditör tarafından borçlu şirket adına kredi açıklamasıyla Türkiye’deki aracı bankaya doğrudan gönderilmesi esastır. Ancak, kredinin kreditör banka nezdinde kredi borçlusu adına açılacak hesaba ödenerek buradan Türkiye’deki aracı bankaya gönderilmesi durumunda, kredinin Türkiye’deki bankalar aracılığıyla kullanılan kredi olarak değerlendirilmesi, kreditörden alınacak olan ve kredinin kredi borçlusu adına açılan bir hesaba aktarıldığına ilişkin yazının aracı bankaya ibraz edilmesi şartıyla mümkün olacaktır.

Genelge’nin 29. maddesi uyarınca Türkiye’deki banka ve finansal kuruluşların serbest bölgelerdeki şubelerinden Türkiye’de yerleşik kişilere kullandırılan veya Türkiye’ye aktarılmak üzere temin edilen krediler yurt içinden sağlanan döviz kredisi olarak kabul edilecek ve bu kredilere ilişkin düzenleme ve yükümlülüklere tabi olacaktır.

8. Yurt İçinden Temin Edilen Kredilere İlişkin Ek Açıklamalar

Genelge’nin 38. maddesinde Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt içinden döviz kredisi almasının genel esasları düzenlenmiştir. Aynı madde ile, Türkiye’de yerleşik kişiler Karar’da belirtildiği şekliyle bankalar ve finansal kuruluşlardan döviz kredisi temin edebilecekleri için bir şirketin başka bir şirkete döviz kredisi kullandırmasının mümkün olmadığının altı çizilmiştir. Bu şekilde hareket ettiği tespit edilen şirketleri Hazine Müsteşarlığı’na bildirme göreviyse bankalar ve finansal kuruluşlara yüklenmiştir.

8.1. Finansal Kuruluşlarca Kredi Açılması ve Fon Sağlanması

Karar uyarınca finansal kuruluşlar, finansal kiralama, faktoring ve finansman şirketlerinin mevzuata aykırı olmamak kaydıyla döviz kredisi kullanımının genel kurallarına uygun olarak Türkiye’de yerleşik kişilere döviz kredisi kullandırabilir.

Genelge’nin 42. maddesinin 2. ve 3. fıkraları ile, bankalar ve faktoring şirketlerince kullandırılacak kredi ve fonlar detaylı olarak açıklanmıştır. İlgili düzenlemeyle devralınacak alacakların 2008-32/34 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ’in 11. maddesinin 11. fıkrası çerçevesinde ihracat ve transit ticaretten kaynaklanıp kaynaklanmaması bakımından bir ayrım yapılmıştır.

Buna göre; ihracat ve transit ticaretten kaynaklanan doğmuş ve doğacak alacakların gayrikabili rücu olarak devralınması suretiyle döviz üzerinden fon kullandırılması halinde söz konusu fon Karar kapsamında döviz kredisi olarak değerlendirilmeyecektir. Bununla birlikte, ihracat ve transit ticaretten kaynaklanan alacakların kabili rücu olarak devralınması halinde döviz üzerinden kullandırılan fonlar ise Karar kapsamında döviz kredisi olarak değerlendirilecek ve Karar’da döviz kredilerinin tabi olduğu şartları taşıması gerekecektir.

Yine aynı maddenin 3. fıkrasında ise, yukarıda belirtilen ihracat ve transit ticaret işlemleri dışındaki işlemlerden doğmuş ve doğacak alacakların devralınması suretiyle şirketlere döviz üzerinden kullandırılan fonların döviz kredisi olarak değerlendirileceği belirtilmiştir.

Genelge’nin 48. maddesine göre, Türkiye’de yerleşik kişilerce yurt dışında pay sahibi olduğu ortaklıklara, yurt dışındaki ana şirkete ve grup şirketlerine döviz veya Türk Lirası kredi açılabilmektedir. Ancak, döviz kredilerine ilişkin genel hükümlerde de belirtildiği gibi, bu kredilerin banka aracılığıyla yurt dışına transfer edilmesi zorunludur.