22.02.2023 tarihli Resmi Gazete’de 125 numaralı, Olağanüstü Hal Kapsamında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Alanına İlişkin Alınan Tedbirlere Dair Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (“Kararname”) yayımlanmıştır.  

Kararname kapsamında, deprem nedeniyle ilan edilen olağanüstü hale ilişkin, OHAL ilan edilen yerlerdeki (Kahramanmaraş, Kilis, Diyarbakır, Adana, Osmaniye, Gaziantep, Şanlıurfa, Adıyaman, Malatya ve Hatay)uygulanmak üzere, çalışma ve sosyal güvenlik alanında bazı tedbirlerin alınması amaçlanmıştır.

Bahse konu tedbirler aşağıdaki gibidir:

1. Kısa Çalışma Uygulamasına İlişkin Tedbirler (Kararname madde 2):

Aşağıdaki madde uyarınca, depremden etkilenen işverenlere, inceleme sonra yapılmak üzere, başvuru üzerine kısa çalışma ödeneği bağlanacaktır.

Madde 2:

Olağanüstü hal süresince depremlerin etkilerinden kaynaklı bölgesel kriz gerekçesiyle, işverenlerin Türkiye İş Kurumuna yaptıkları kısa çalışma başvuruları için, depremden etkilenme durumuna göre olağanüstü hal ilan edilen bölgeden Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca belirlenecek il/ilçelerde bulunan işyerleri ve/veya deprem sebebiyle yıkık, acil yıkılacak, ağır veya orta hasarlı olduğunu belgeleyen işyerleri için uygunluk tespitinin tamamlanması beklenmeksizin 25/8/1999 tarihli ve 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunun ek 2 nci maddesi kapsamında işverenlerin başvurusu doğrultusunda kısa çalışma ödeneği verilir. Anılan maddenin son fıkrası gereğince işverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla ödemeler, yasal faizi ile birlikte işverenden tahsil edilir.

2. İstihdamın Korunmasına İlişkin Tedbirler (Fesih Yasağı, Kararname madde 3):

Aşağıdaki madde kapsamında, olağanüstü hal ilan edilen şehirlerde, olağanüstü hal süresince, çalışanların iş sözleşmeleri aşağıdaki haller hariç feshedilemeyecektir.

a) İş Kanunu madde 25/II (ahlak ve iyi niyete aykırı haller),

b) Belirli süreli sözleşmenin sona ermesi,

c) İşyerinin kapanması,

d) İşin sona ermesi.

Aykırılık halinde bu kapsamda feshedilen her çalışan için 1 aylık asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanacaktır. Aynı zamanda, anılan hükme aykırı şekilde fesih yapılması halinde, bu durum feshin geçerliliğini de etkileyebilecektir.

Madde 3:

Olağanüstü hal ilan edilen illerde her türlü iş veya hizmet sözleşmesi, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren olağanüstü hal süresince 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 25 inci maddesinin birinci fıkrasının (II) numaralı bendinde ve diğer kanunların ilgili hükümlerinde yer alan ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri sebepler, belirli süreli iş veya hizmet sözleşmelerinde sürenin sona ermesi, işyerinin herhangi bir sebeple kapanması ve faaliyetinin sona ermesi, ilgili mevzuatına göre yapılan her türlü hizmet alımları ile yapım işlerinde işin sona ermesi halleri dışında işveren tarafından feshedilemez.

 Bu madde hükümlerine aykırı olarak iş sözleşmesini fesheden işveren veya işveren vekiline, sözleşmesi feshedilen her işçi için fiilin işlendiği tarihteki 4857 sayılı Kanunun 39 uncu maddesince belirlenen aylık brüt asgari ücret tutarında çalışma ve iş kurumu il müdürlüklerince idari para cezası uygulanır.

3. Nakdi Ücret Desteği Sağlanmasına İlişkin Tedbirler (Kararname madde 4):

Aşağıdaki madde uyarınca, olağanüstü hal ilan edilen şehirlerdeki çalışanlara, işverenlerinin başvuruları üzerine, işsizlik sigortası fonundan (günlük 133,44 TL) nakdi destek yapılabileceğine karar verilmiştir.

Madde 4:

Olağanüstü hal ilan edilen illerde, 6/2/2023 tarihi itibarıyla iş sözleşmesi bulunan işçilerden, işvereni tarafından; 4447 sayılı Kanunun ek 2 nci maddesi kapsamında depremlerin etkilerinden kaynaklı bölgesel kriz gerekçesiyle yapılan kısa çalışma başvurusuna istinaden yeni bir hak sahipliği oluşmayanlar ile 6/2/2023 tarihi ve sonrasında 4447 sayılı Kanunun 51 inci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi kapsamında depremlerin etkilerinden kaynaklı işyerinin kapanması veya kapatılması sebebiyle iş sözleşmesi feshedilen ve aynı Kanun kapsamında yeni bir işsizlik ödeneği hak sahipliği oluşmayanlara, herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı almamak kaydıyla ve varsa daha önce başlatılabilecek durumda olan hak sahipliklerinden kalan süreler tamamlandıktan sonra, kısa çalışma uygulanan dönemde veya işsiz kaldıkları süre kadar olağanüstü hal süresini geçmemek üzere İşsizlik Sigortası Fonundan günlük 133,44 Türk lirası nakdi ücret desteği verilir. Yapılan ödemelerden damga vergisi hariç herhangi bir kesinti yapılamaz. Ödemeler, bu madde hükümlerine aykırı olmamak koşuluyla 4447 sayılı Kanunun 50 nci maddesindeki esaslara göre ödenir.

 Bu madde kapsamında nakdi ücret desteğinden yararlananlardan 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa göre genel sağlık sigortalısı veya genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi kapsamına girmeyenler, aynı Kanunun 60 mcı maddesinin birinci fıkrasının (g) bendi kapsamında genel sağlık sigortalısı sayılırlar ve genel sağlık sigortasına ilişkin primleri İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanacak.

 İşverenin gerçeğe aykırı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla ödemeler, yasal faizi İle birlikte işverenden tahsil edilecek.

 Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, nakdi ücret desteğine ilişkin ödeme usul ve esaslarını belirlemeye ve bu maddenin uygulanmasına ilişkin ortaya çıkabilecek tereddütleri gidermeye yetkili olacak.

4. Sürelere İlişkin Tedbirler (Kararname madde 5)

Aşağıdaki madde uyarınca, olağanüstü hal ilan edilen şehirlerde Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesindeki süreler olağanüstü hal süresince uzatılmıştır.

Madde 5:

18/10/2012 tarihli ve 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu îş Sözleşmesi Kanunu kapsamındaki yetki tespitlerinin verilmesi, toplu iş sözleşmelerinin yapılması, toplu iş uyuşmazlıklarının çözümü ile grev ve lokavta ilişkin süreler olağanüstü hal ilan edilen illerde 6/2/2023 (bu tarih dâhil) tarihinden itibaren olağanüstü hal süresince uzatılmıştır.

Olağanüstü hal ilan edilen illerdeki işyerleri bakımından, 4857 sayılı Kanunun 38 inci maddesinin üçüncü fıkrasında yer alan bir aylık süre, olağanüstü hal süresince uzatılmıştır.

5. Sosyal Güvenlik Alanında Alınan Tedbirler (Kararname madde 6):

Aşağıdaki madde ile sosyal güvenlik alanında alınan tedbirler detaylandırılmıştır.

Madde 6:

Olağanüstü hal süresince Sosyal Güvenlik Kurumunca Kurum bütçesinden finansmanı sağlanacak sağlık hizmetleri ile ilgili tedbirleri almaya, usul ve esasları belirlemeye Sosyal Güvenlik Kurumu yetkili olacak. Bu kapsamda yapılacak harcamalar Sosyal Güvenlik Kurumunun bütçesinden karşılanır.

Olağanüstü hal ilan edilen illerde bulunan ve/veya buralarda hizmet sunan sağlık hizmeti sunucularının avans ödemeleri, 6/2/2023 ve sonrasını kapsaması durumunda olağanüstü hal süresince 10/12/2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununun 35 inci maddesinden muaftır.

Olağanüstü hal ilan edilen illerde bulunan ve/veya buralarda hizmet sunan sağlık hizmeti sunucuları tarafından Sosyal Güvenlik Kurumuna sunulması gereken ancak depremlerin etkilerine bağlı olarak temin edilemeyen sağlık giderlerinin ödemesine esas fatura, belge ve ekleri fatura denetiminde aranmayabilir.

Olağanüstü hal ilan edilen illerde bulunan ve/veya buralarda hizmet sunan sağlık hizmet sunucularının fazla ve yersiz ödeme ile sözleşmeden kaynaklanan cezai şart borçları Sosyal Güvenlik Kurumunca olağanüstü hal süresince ertelenebilir.

Kararnamede yer alan düzenlemelerin tamamı Kararnamenin yayım tarihinde (22.02.2023) yürürlüğe girecektir.

Batuhan Şahmay
Öykü Eyüboğlu
Behiç Ateş Gülenç