6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (“TKHK”) kapsamında düzenlenen önemli yönetmeliklerden ikisi Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği ile Taksitle Satış Sözleşmeleri Hakkında Yönetmelik’tir. Her iki yönetmelik içeriğinde tüketiciye sağlanan “cayma hakkı” konusunu ele alır; bu hakkın nasıl, hangi şartlarda kullanılacağını veya hangi durumların bu hakka istisna teşkil edeceğini düzenler.

Cayma Hakkı Nedir?

Cayma hakkı, genel olarak, sözleşmede taraflardan birinin tek taraflı olarak sözleşmeyi feshetmesi olarak düşünülebilir. Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği Madde 9 uyarınca, “tüketici on dört gün içinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin sözleşmeden cayma hakkına sahiptir”. Mesafeli sözleşmelerde satıcı veya sağlayıcı, Ön Bilgilendirme Formunda tüketiciyi cayma hakkının kullanılma şartları, süresi, usulü, bu hakkın istisnaları gibi hususlarda bilgilendirmeli ve tüketiciye, satıcının iade için öngördüğü taşıyıcı, cayma bildiriminin yapılacağı adres ve iletişim bilgileri gibi bilgileri sağlamalıdır. 

Cayma hakkı istisnaları, Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği Madde 15 içerisinde sıralanmıştır. 14/09/2022 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelikte Değişiklik Yapılması Hakkında Yönetmelik uyarınca, bahsi geçen istisna durumlarına ek olarak “tanıtma ve kullanma kılavuzunda satıcı veya yetkili servis tarafından kurulum veya montajının yapılacağı belirtilen mallardan kurulum ya da montajı yapılanlara ilişkin sözleşmeler” de eklenmiş; ancak bu yeni istisnanın yürürlük tarihi 01/01/2024 olarak düzenlenmiştir. Bu itibarla bu tarihten itibaren, tüketicinin cayma hakkını kullanamayacağı istisna durumlardan biri de bu kurulum veya montaja tabi olan ve halihazırda kurulum veya montajı yapılmış ürünler olacaktır. Bu ürünler için cayma hakkını kullanamayacağına ilişkin tüketicinin yine Ön Bilgilendirme Formunda bilgilendirmesinin gerektiğinin bir kez daha altını çizmek isteriz.

Taksitle Satış Sözleşmesi ve Cayma Hakkı

Taksitle Satış Sözleşmesi, mevzuatımızda satıcı veya sağlayıcının malın teslimi veya hizmetin ifasını üstlendiği, tüketicinin de bedeli bir ödeme planı kapsamında kısım kısım ödediği sözleşmeyi ifade eder.  (Önemle belirtmek gerekir ki; kredi kartı ile yapılan alışverişlere Taksitle Satış Sözleşmeleri Hakkında Yönetmelik hükümleri uygulanmayacaktır).

Taksitle Satış Sözleşmeleri Hakkında Yönetmelik kapsamında, cayma hakkı şu şekilde düzenlenmiştir: “Tüketici, yedi gün içinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin taksitle satış sözleşmesinden cayma hakkına sahiptir”. Bu yönetmelik içeriğinde ayrı bir maddede istisna halleri düzenlenmemiş ancak şu hallerde cayma hakkının kullanılamayacağı belirtilmiştir:

  • Cayma hakkı süresi sona ermeden önce, tüketicinin onayı ile hizmetin ifasına başlanan hizmet sözleşmelerinde;
  • Tüketicinin satıcıyı bulduğu finansal kiralama işlemlerinde;
  • Satıcı cayma süresi içinde malı tüketiciye teslim etmişse tüketici, malı ancak olağan bir gözden geçirmenin gerektirdiği ölçüde kullanabilir. Olağan gözden geçirme malın ilk incelemesini kapsar. Malın mutat olarak kullanılması durumunda,

tüketici cayma hakkını kullanamaz.

Kanun koyucu, Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği’ne son dönemde getirdiği ve yürürlüğünü 01/01/2024 olarak belirlediği değişikliği ve cayma hakkı istisnasını, taksitle satış sözleşmelerinde tekrar etmeyi tercih etmemiştir. Buradan yola çıkarak doktrinde bir kısım hukukçu “taksitli satışlarda tüketicinin cayma hakkının engellenemeyeceğini, zira tüketicinin ancak malın montajından sonra malı gözden geçirebileceğini, dolayısı ile taksitli satışlarda tüketiciye cayma hakkı kullandırılmasının gerektiği” sonucuna varmaktadır. Bunun karşısında ise, bir diğer grup, Taksitle Satış Sözleşmeleri Hakkında Yönetmelik Madde 7/5 hükmü uyarınca, “malın montajının/kurulumunun yapılması ürünün olağan gözden geçirilmesinin ötesinde bir durumdur. Bu kapsamda montaja/kuruluma bağlı ürünlerde, bu işlemler gerçekleştirildikleri durumda, tüketici cayma hakkını kullanamayacaktır” yorumunda bulunmuşlardır.

Yürüttüğümüz bir çalışma kapsamında, iki yönetmelik arasındaki bu farkın bilinçli bir tercihi olup olmadığı konusunu, taksitli satışlarda da bu istisnanın uygulanıp uygulanmayacağını Ticaret Bakanlığı yetkililerine bilgilenme başvurusu yapmak suretiyle sorduk. Ticaret Bakanlığı Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürlüğü’nce tarafımıza iletilen 10/03/2023 tarihli yorum şu şekildedir: “Her bir somut olayın niteliği göz önünde bulundurularak değerlendirme yapılması gerekmekle birlikte, genel olarak taksitle satışa konu edilen ve tanıtma veya kullanma kılavuzunda satıcı ya da yetkili servis tarafından kurulum veya montajının yapılacağı belirtilen malların tüketiciye teslim edilmesinden sonra kurulum veya montajının yapılması halinde, 6502 sayılı Kanun ve Taksitle Satış Sözleşmeleri Hakkında Yönetmelik ile öngörülen olağan gözden geçirmenin gerektirdiği sınırların aşılacağı kanaatine varılmış olup, söz konusu mallara ilişkin istisnai bir düzenlemenin de bulunmadığı göz önünde bulundurulduğunda, tüketicinin cayma hakkını kullanamayacağı değerlendirilmelidir”.

Pelin Tırtıl Esin
Behiç Ateş Gülenç