20/10/2023 tarihli Resmi Gazete’de, Anayasa Mahkemesi’nin 26/7/2023 tarihinde E.2023/37 numaralı dosyada, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 286. maddesinin birinci fıkrasının Anayasa’ya aykırı olduğuna ve iptaline, iptal hükmünün kararın Resmî Gazete’de yayımlanmasından başlayarak dokuz ay sonra yürürlüğe girmesine ilişkin karar ilamı yayımlanmıştır.

Kanun’da itirazın söz konusu olduğu kuralın yer aldığı madde şu şekildedir:

               I. Dava hakkı

Madde 286 – Koca, soybağının reddi davasını açarak babalık karinesini çürütebilir. Bu

dava ana ve çocuğa karşı açılır.

Çocuk da dava hakkına sahiptir. Bu dava ana ve kocaya karşı açılır.

İTİRAZIN KONUSU

Ankara 18. Aile Mahkemesi tarafından, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 286. maddesinin 1. fıkrasının Anayasa’nın 2., 5., 10., 13. ve 36. Maddelerine aykırı olduğu dolayısıyla ilgili maddenin iptaline ilişkin başvuruda bulunulmuştur.

Söz konusu hükümde, kocaya soybağının reddi davasını açarak babalık karinesini çürütme imkânı tanınırken bu hak anneye tanınmamıştır.

Başvuruya ilişkin kararda; soybağının reddi davası açma hakkının anneye tanınmamasının hukuk devleti ve eşitlik ilkeleriyle bağdaşmadığı, anne tarafının yargı mercilerine başvuramamasının hak arama özgürlüğünün ihlaline yol açtığı da belirtilerek kuralın Anayasa’ya aykırı olduğu tespit edilmiştir.

ANAYASA MAHKEMESİNİN DEĞERLENDİRMESİ VE SONUÇ

Mahkeme incelemesini ilk olarak Anayasa’nın “özel hayatın gizliliği” başlıklı 20. maddesi kapsamında yapmış olup özel hayat kavramının eksiksiz bir tanımının bulunmadığı ve bu kapsamda korunan hukuki değerin esasen kişisel bir bağımsızlık olduğunu vurgulamıştır.

Ayrıca, bu hakkı tanımlarken “bireyin kişiliğini geliştirmesi ve gerçekleştirmesi” şeklinde izah etmiştir. Bu bağlamda babalık karinesinin ortaya çıkardığı sonuçların çocuğu doğuran kadının özel hayatıyla herhangi bir ilgisinin bulunmadığını söylemenin mümkün olmadığı, dolayısıyla çocuk ile biyolojik baba olmayan koca arasında kurulan soybağı ilişkisinin ortadan kaldırılmasında çocuğun annesinin özel hayatına saygı gösterilmesini isteme hakkı bağlamında menfaati bulunduğu sonucuna varılmıştır. Buna bağlı olarak; çocuğun biyolojik babası olmayan kocanın karine olarak baba olduğunun kabul edilmesi, annenin özel hayatına saygı gösterilmesini isteme hakkını ihlal sonucu doğurabilecektir.

Buna ek olarak; Anayasa’nın 40. Maddesine göre; Anayasa ile tanınmış hak ve hürriyetleri ihlâl edilen herkes, yetkili makama geciktirilmeden başvurma imkânının sağlanmasını isteme hakkına sahiptir. Bu kapsamda, çocuğun biyolojik babası olmayan koca ile arasında soybağı ilişkisinin mevcut olması annenin özel hayatına saygı gösterilmesini isteme hakkını ihlal edebileceğinden anne tarafından babalık karinesinin çürütülmesi için yargı mercilerine başvurulabilmesi etkin başvuru hakkının bir gereği görülmüştür.

Bu inceleme neticesinde; annenin soybağının reddi davasını açabilecek kişiler nezdinde sayılmasının bir gereklilik olduğu kararına varan Mahkeme, açıklanan nedenler doğrultusunda TMK m.286/1 hükmü Anayasa’nın 20. ve 40. maddelerine aykırı bulmuş ve iptal kararı vermiştir. Bahsi geçen iptale ilişkin kararın ise Resmî Gazete’de yayımlanmasından başlayarak dokuz ay sonra yürürlüğe girmesi uygun görülmüştür.

Karar metnine aşağıdaki bağlantıyı kullanarak ulaşabilirsiniz:

https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/Dosyalar/Kararlar/KararPDF/2023-140-nrm.pdf

Emirhan Can
Avukat | [email protected]
Yusuf Ziya Tan
Stajyer Avukat | [email protected]